(1840-1888)
Ünlü şair ve yazarlarımızdandır. Türk edebiyatı tarihinde vatan şairi olarak yer almıştır. Gerçekten de vatan, istiklâl, millet-milliyet ve hürriyet kelime ve kavramları, ölümsüz sözler olarak onun kalemiyle bugünkü anlamda kullanılmıştır.
Asıl adı Mehmed Kemal olan şair, Tekirdağ’da dünyaya geldi. Küçük yaşta annesini kaybetti. Kızının hatırası olan torununu yanına alan dedesi Abdüllâtif Paşa, onu görev yaptığı yerlere götürdü. Özel hocalardan ders aldı.
İlk edebî zevki, dedesinin Kars mutasarrıfı bulunduğu sırada hocası olan Karslı şâir Hamid efendiden aldı ve ilk şiirlerini de bu şehirde yazdı. Osmanlı-Rus muharebelerinin derin izlerini taşıyan bu şehrin kahramanlık havası, Namık Kemal’e ilham kaynağı olmuş ve derinden etkilemiştir.
Genç yaşında Arapça, Farsça ve Fransızcayı öğrendi. İstanbul’da Dışişleri Bakanlığı Tercüme Şubesinde uzun yıllar çalıştı. Bu sırada Osmanlı tarihini inceledi. Yeni Osmanlılar Cemiyetine girdi.
Tasvir-i Efkâr gazetesinde yazılar yazdı. Bu yazılardan rahatsız olan saray, İstanbul’dan uzaklaştırmak için onu Erzurum vali yardımcılığına tayin etti. Ziya Paşayla Paris’e kaçtı (1867). Padişah Abdülaziz’in Paris ziyaretiyle Londra’ya geçmek zorunda kaldı. Orada Hürriyet gazetesini çıkardı.
1870 kasımında İstanbul’a döndü ve Gelibolu mutasarrıflığına tayin edildi.
Vatan Yahut Silistre adlı tiyatro eserinin sahneye konulmasıyla kendini gösteren heyecan dalgası, onun Magosa’ya sürülmesine sebep oldu (1873). Burada üç yıl kaldıktan sonra bir afla İstanbul’a döndü. Daha sonra Midilli, Rodos ve Sakız mutasarrıflıklarında bulundu. 2 Aralık 1888 tarihinde Sakız adasında vefat etti. Mezarı, Tekirdağ-Bolayır’da, çok sevdiği Rumeli Fatihi Süleyman Paşanın türbesinin yanındadır. Türbesi, Sultan Abdülhamit tarafından yaptırılmıştır.
Namık Kemal’e göre, vatan sevgisi, her sevginin üstündedir. Vatan havasını teneffüsle başlayan hayat, bakışların, vatan güzelliklerine çevrilmesiyle başlayan görmek mutluluğu, hep vatanda başlar. Her köşesinde bir ecdat hatırası bulunan bu mukaddes toprak, aynı zamanda evlatlarının, başkalarına boyun eğmeksizin yaşadıkları ve yaşayacakları yer olduğu için sevilir. Onun milliyetçiliğini ifade etmek için şu mısraı yeter: “Dönersem kahbeyim millet yolunda bir azimetten.”
N. Kemal, Türk kahramanlığını, “Dünyada merd idik; ve merdlikde ferd idik.” cümlesiyle ifade etmişti.
Vatan Kasidesi, tiyatro ve romanları ile Fransız yazarı Ernest Renan’a karşı kaleme aldığı ve İslâmiyetin bilgiye ve öğrenmeye verdiği önemi ortaya koyan Renan Müdafaanamesi adlı eseri önemlidir.
Şiir, tiyatro, roman ve tarih sahasında eser vermiş olan Namık Kemal’in belli başlı eserleri şunlardır
Şiirler; Vatan Yahut Silistre, Gülnihal, Zavallı Çocuk, Âkif Bey, Celâleddin Harzemşah, Kara Belâ; İntibah, Cezmi; İrfan Paşa Mektubu, Tahrib-i Harabat, Renan Müdafaanamesi; Osmanlı Tarihi, Yavuz Sultan Selim.
TAŞLAMA
Edepsizlikte tekleriz,
Kimi görsek etekleriz,
Haktan da yardım bekleriz,
Ne utanmaz köpekleriz!
Geldik vatan kavgasına,
Düştük rütbe yağmasına,
Daldık dünya safasına,
Ne utanmaz köpekleriz.
Biz bakmadan sağa sola,
Düşman girdi İstanbul’a,
Vatanı sattık bir pula,
Ne utanmaz köpekleriz.
Dalkavuklukla irtikab,
İşte etti bizi harab,
Sen söyle ey Şevketmeab,
Ne utanmaz köpekleriz.
Vatanın girdik kanına,
Leke getirdik şanına,
Cümlemizin bok canına,
Ne utanmaz köpekleriz.
