Yazar: Orhan URAVELLİ
Ahıskalı Türklerin Ağustos 1990’da düzenledikleri Soçi-Adler gösterileri, Ahıska’ya dönüş mücadelesinin doruk noktalarından biridir. Olayların nasıl geliştiği, Sovyet merkezi basını, Gürcü basını ve resmî makamların eylemi nasıl değerlenidirdiği Rusça’dan çevirdiğimiz aşağıdaki yazılardan anlaşılmaktadır. Bizce fazla yoruma gerek yoktur ve kararı okurlar kendileri vereceklerdir.
Durumun Gerginleşmesi Engellenecektir
6 Ağustos günü Gürcistan Komünist Partisi Abhazya Komitesi Bürosu ve Abhazya Özerk Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu’nun ortak oturumunda Ahıska Türkleri milli hareketi liderlerinin cumhuriyeti arazisinden geçen güzergahta toplu yürüyüş yapma planlarıyla ilgili olarak Abhazya’da asayiş ve güvenliği kontrol altında tutmaya yönelik tedbirler görüşüldü.
Oturumda alınan kararda Abhazya’nın bugünkü gergin ve tehlikeli sosyal ve siyasi ortamında, bölgede oluşmuş etnik çatışma şartlarında, söz konusu yürüyüşün faciaya yol açacağı vurgulandı. Abhazya Özerk Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti Prezidyumu, Ahıskalı liderlere gönderdikleri yazıda onları bu konuda özellikle uyarmışlardır. Yetkililer, böylesine oldubitti eylemlerin bölgede büyük çatışmalara yol açacağını ve aşırı güçleri kışkırtacağını belirtmektedirler. Şehir, kasaba ve köylerde halkın bu konuda bilgilendirilmesi, muhtemel tahrik ve provokasyonlara dikkat çekilmesi, sağduyu ve sükunetin korunması için yapılması gereken çalışmalar da görüşüldü. İlgili mercilerin yanısıra bu konuda SSCB, Gürcistan ve Abhazya parlamentolarına, aydınlara, sivil örgütlere ve medya mensuplarına da büyük görev düştüğü belirtildi.
Durumla ilgili olarak resmi makamlarla sivil örgütler arasında faal işbirliği ve ortak çalışma sağlamak üzere cumhuriyet genelinde Gürcistan Komünist Partisi Abhazya Komitesi 2. Sekreteri L.Y. Haburzaniya başkanlığında Koordinasyon Kurulu oluşturulmuştur. Abhazya Özerk Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı, bölgede asayiş ve güvenliği korumaya yönelik tedbirler almış, gerekli düzenleme ve işlemleri tamamlamıştır. Kamu düzeni için tehlike arz eden toplu eylemler ve çatışmaları engellemek için güvenlik güçleri müdaheleye hazır durumdalar.
Tengiz Cibuti (Gruzinform Ajansı Muhabiri), Zarya Vostoka gazetesi, Tiflis, 09.08.1990.
Krasnodar Vilayeti
Soçi Belediye Başkanlığı
354001, Soçi, Ul. Sovetskaya, 26 Tarih: 09.08.1990, Sayı: 100
Ahıska Türkleri Vatan Cemiyeti, tatil merkezi olan Soçi şehri arazisinden başlamak üzere Tarihi Ahıska Topraklarına Barış Yürüyüşü eylemi çerçevesinde 10 Ağustos 1990 tarihinde dayanışma mitingi düzenlenmesi için Soçi makamlarına yazılı dilekçeyle başvurarak izin istemiştir.
Şöyle ki, 6 Ağustos 1990’dan itibaren ülkenin değişik bölgelerinden Ahıska Türkleri Soçi’ye gelmektedirler ve söz konusu mitinge katılmak üzere şehirde bulunmaktadırlar. Onların sayısı giderek artmaktadır.
Bugün 9 Ağustos günü Vatan Cemiyeti Yönetim Kurulu Başkan ve üyeleri, Abhazya Özerk Cumhuriyeti yöneticileri ve Soçi Belediye Başkanlığı temsilcileri bir araya gelerek konuyu görüşmüşlerdir. Ahıska Türklerinin temsilcileri, yıllardır merkeze ve Gürcistan’a başvurmalarına rağmen Ahıska Türkleri meselesi çözülmediği, bu halkın aşağılandığı ve göz ardı edildiği için artık başka çare kalmamıştır, diyerek nihayet böyle bir sıradışı eylem kararı aldıklarını belirttiler.
Ahıskalı misafirlerin dertlerine ortak olduklarını ve meselenin adil şekilde, yapıcı ve yasal çerçevede en kısa zamanda çözümleneceğini temenni ettiklerini belirten Belediye yetkilileri yerel makamların bu konuda yetkili olmadığını dile getirdiler. Soçi Belediyesi yetkilileri, turizm sezonunun en yoğun olduğu bu günlerde binlerce eylemcinin şehre gelmesine seyirci kalamayacaklarını, böyle bir miting için Soçi’de uygun ortam bulunmadığını, yürüyüş girişiminin büyük çatışma ve kargaşaya yol açabileceğini bildirdiler. Bu sakıncalar ve gerçekler ışığında Soçi Belediye Başkanlığı olarak Ahıska Türkleri meselesini en kısa zamanda ele alarak karara bağlamanızı rica ederiz.
Y. N. Polyakov-Soçi Belediye Başkanı
(Bu müracaat, ayrıca Çernomorskaya Zdravnitsa gazetesinin 10.08.1990 tarihli sayısında yayımlanmıştır)
TELGRAF
SSCB Devlet Başkanı M.S. GORBAÇEV
SSCB Yüksek Sovyet Başkanı A.İ. LUKYANOV
Rusya Federasyonu Başkanı B.N. YELTSİN
Gürcistan SSC YS Başkanı G.G. GUMBARİDZE
5 Ağustosta Moskova’da düzenledikleri dayanışma mitinginin ardından Soçi şehrinde çok sayıda Ahıska Türkü toplanmış bulunmaktadır. 9 Ağustos itibariyle onların sayısı bin kişiyi aşmıştır. Ahıska Türkleri Vatan Cemiyeti yöneticileriyle yapılan görüşmelerden anlaşıldığı üzere Türkler, 10 Ağustosta burada yapacakları mitinge katılmak için şehre gelmektedirler. Bu organizasyonun amacı Soçi’den Gürcistan’ın Meskhet-Cavakhet bölgesine barış yürüyüşü başlatmaktır. Soçi Belediye Başkanlığı’nda yerel makamların ve Abhazya Özerk Cumhuriyeti’nin yetkilileri, Vatan Cemiyeti yöneticilerine Soçi’deki, ayrıca Abhazya ve Gürcistan’daki durumu anlatmış, muhtemel çatışmalar ve istenmeyen olaylara yol vermemek için yürüyüş kararından vazgeçmelerini teklif etmişlerdir.
Ahıska Türklerinin liderleri, tarafımızdan yapılan uyarı ve verilen bilgileri anlayışla karşılamış ve yürüyüş eylemini başlatmayacaklarını belirtmişlerdir. Ayrıca onlar, SSCB ve Gürcistan SSC Yüksek Sovyetlerinin en kısa zamanda kesin bir karar üretecekleri konusunda beklenti içinde bulunduklarını dile getirdiler.
Görüşmelere katılanlar adına Ahıska Türklerinin tarihi vatanlarına dönmesi doğrultusunda ne zaman karar alınacağına dair kesin bilgi vermenizi arz ederim. 09.08.1990.
S. Derendyayev
Soçi Valisi-Rusya Milletvekili
Yürüyüş, Tepkiye Yol Açar
Ahıska Türkleri Vatan Cemiyeti’nden Soçi Belediye Başkanlığı’na bir telgraf gelmiştir. Cemiyet yönetimi, Soçi’de miting düzenlenmesi ve buradan ekmek ve tuzla Rusya-Gürcistan sınırından geçerek güney istikametinde barış yürüyüşü başlatılması için izin istemişlerdir.
Soçi Valisi S. Derendyayev, gazetemize bu konuda şu bilgileri vermiştir: Aslında bugünkü ortamda onlara izin veremezdik. Zaten turizm mevsiminin ortasındayız; Soçi’de nüfus beşe katlanmıştır. Bunca adam gelip burada nasıl miting yapacak? Gıda ve otel meselesini de unutmayalım. Olumsuz kararın gerekçelerini cevabımızda telgrafla bildirdik…
Buna rağmen ülkenin değişik bölgelerinden yaklaşık 300 Ahıskalı, artık Soçi’ye varmış bulunuyor. Onlar şimdilik Adler Stadında çadırlara yerleştirilmişlerdir ve yiyecek meselesi halledilmiştir. Ayrıca sağlık hizmeti için ambulans sağlanmıştır.
Akşama doğru Soçi Belediyesi’nde Gürcistan, Abhazya ve Soçi Belediyesi temsilcileriyle Ahıska Türklerinin liderleri arasında görüşmeler yapılmıştır. Görüşmeler sırasında, bölgedeki ortam dikkate alındığında Ahıska Türklerinin toplu yürüyüşünün büyük tehlikeler arz ettiği belirtilmiş, iyi niyetle bile olsa bunun çatışmaya yol açacağı vurgulanmıştır.
G. Boçkarev (Soçi), Trud Gazetesi, Moskova, 10.08.1990
Adler’de Çadırkent
Soçi’de yeni gerilim noktası söz konusudur! Durum yine kritik. Belediye ve ilgili merciler, nasıl tedbir alınacağını tartışmaktadırlar. Şöyle ki, Ahıska Türkleri Soçi’ye akın etmekteler. Onlar miting yapmak için Soçi Belediyesi’nden izin istemişlerdir. 10 Ağustos günü şehirde miting yapmak üzere toplanmaktadırlar. Türkler, buradan Gürcistan’ın ta Meskhet (Ahıska) bölgesine kadar yaya olarakbarış yürüyüşü başlatmayı planlamışlardır. Tabii ki, Gürcistan tarafı derhal kapıları kapatmıştır ve böyle barıştan yana değildir. Peki bu durumda Soçi halkı ne yapsın? Şimdilik mitinge izin verilmemiştir, zira turizm mevsimi dorukta ve bu ortamda kimse gerginlik ve kargaşa istemez. Öte yandan geçenlerde Samtredia’da Gürcüler demiryolunu ablukaya aldıkları tarihten bugüne kadar Soçi’de durum hala normale dönmemiştir. Derken Soçi’nin uydu kenti Adler’deki statta çadırkent oluşmuştur artık. 8 Ağustos saat 19.00 itibariyle burada artık 252 Ahıskalı vardı. Şu anda ise binlerce Türkün gelmesi sadece an meselesi; çünkü yaklaşık 15 bin kişinin yürüyüşe katılması bekleniyor.
Muhabirlerimiz Soçi’deki gelişmeleri size anbean bildireceklerdir.
A. Melnikov, Sovetskaya Kuban gazetesi, Krasnodar, 10.08.1990
Serap Peşinden Yürüyüş mü?
Kafkaslar deprem riski aşırı olan bir bölgedir ve görünen o ki Gürcistan’ın toplum hayatı da bundan bayağı etkilenmektedir.
Peşpeşe yaşanan olaylardan sonra şimdi de Ahıska Türkleri gündemde. Ahıska Türklerinin planları Gürcü kamuoyunda bomba etkisi yaratmıştır. Gürcistan televizyonunda yayınlanan görüşmelerde Ahıska Türklerinin liderleri, Gürcü halkından anlayış beklediklerini belirterek yürüyüş izni istemişlerdir. Söylediklerine bakılırsa, kırk yıldan beri haksızlıklara ve baskılara uğrayan bu yurtsuz halkın temsilcileri, 1944’te sürüldükleri Ahıska bölgesine dönmek için barış yürüyüşü yapacaklarmış. Bu yürüyüş iyi niyetli bir eylem olacakmış, ekmek ve tuzla Gürcistan’a girecek ve köylerine kadar yürüyeceklermiş. Giriş noktası ise kuzeyden, Abhazya’dan olacakmış. Onlar göçebeler gibi hareket ederek Ahıska’ya varacak ve orada çadırlar kurup ev inşaatını başlatacaklarmış. Hatta kesin tarih de belirlenmiş. Yürüyüş 5 Ağustosta başlatılacakmış. Nedense ertelenmiş işte…
Bölgedeki gerginlik ortamında böyle eylemlerin nasıl sonuçlanacağı zaten belli ve kehanete de gerek kalmıyor. Neler olabileceğini tahmin bile etmek istemem…
N. Mikeladze (Özel Muhabirimiz), Komsomolskaya Pravda Gazetesi, Tiflis, 10.08.1990
Ahıska Türkleriyle Anlaşmaya Varıldı
En ufak somut bir olayı bile epey farklı şekilde yorumlayabilirsiniz ve sorumluluk duygusundan yoksun adamlar pireyi fil yapmaya yeltenebilirler. Gürcistan’da etnik çatışmalarla ilgili olarak Moskova’dan merkezi basın ve TV yayınlarını daha unutmadık. Bu yayınlar bölgelerimizde derin infial uyandırmış, tahrik etkisi yapmıştı. Şimdi de cumhuriyetimizin başına Ahıska Türklerini musallat etmek istiyorlar. Meğer Gürcistan, Meskhetya Türklerinin acı kaderini ve feci durumunu görmezlikten geliyormuş…
1944’te Meskhetya’dan sürülen ve Fergana olaylarından sonra evsiz barksız kalan, 1990 Taşkent olayları sonucu Özbekistan’dan tahliye edilen bu halkın acılarına ilgisiz kalmak mümkün değil. Sovyetler Birliği’nin dev coğrafyasına dağılmış olup sığınmacı durumuna düşmüş 74 bin Türk, gerçekten yok olma tehlikesi karşısındadır ve hakları çiğnenmiştir. Onlar aşağılanmış, yurtsuz bırakılmış, ezilmiş ve insanlık dışı muamelelere tabi tutulmuşlardır. Koskoca Sovyet devleti, onları ayaklar altına atmış, sahipsiz bırakmıştır.
SSCB Yüksek Sovyeti Milliyetler Kamarası Başkanı R. N. Nişanov, Milli Politikalar ve Etnik İlişkiler Komisyonu’nun 28 Mart 1990 tarihli oturumunda Ahıska Türkleri meselesinin 16 Nisan 1990’da SSCB-YS Milliyetler Kamarası’nın özel toplantısında ele alınacağını açıklamıştı. Oysa bu konu adı geçen Komisyonun 18-20 Nisan 1990 tarihlerinde yapılan oturumularında ele alındı ve Komisyon tavsiyelerini yeniden adı geçen Kamara’ya iletti. Ahıska Türkleri, bu oyalama prosedürünü 20.04.1990 tarihli bir mektupla Gürcistan makamlarına da şikayet etmişlerdi. Onların mektubu “Akhalgazrda İveriyeli’’ gazetesinde yayımlanmıştır (29.05.1990). Ardından Ahıskalılar barış yürüyüşü düzenleyerek ekmek ve tuzla Gürcü halkına gitmeyi ve onun merhametine sığınmayı kararlaştırdılar.
Gürcistan Milli Kurtuluş Mücadelesi Yuvarlak Masası’nda bir araya gelmiş parti ve örgütlerin temsilcileriyle Ahıska Türkleri liderleri arasında yapılan görüşmeler Gürcistan televizyonunda yayınlandı. Gürcü kamuoyu olayın bilincindedir. Zaten Vatan Cemiyeti’nin aşağıdaki beyanatı her şeyi açıklamaktadır:
Vatan Cemiyeti Yönetim Kurulu Kararı
Vatan Cemiyeti Yönetimi, Gürcistan Milli Kurtuluş Hareketi Yuvarlak Masası’nın Meskhetya’dan 1944’te sürgün edilmiş kişilere yaptığı çağrıyı dikkate alarak, Ahıska Türkleri meselesiyle ilgili olarak sadece bağımsız ve demokratik Gürcistan Parlamentosunun yetkili olduğunu ve onun dışında bu konuda karar yetkisinin kimseye ait olamadığını kabul eder.
Yusuf SERVEROV
Vatan Cemiyeti Başkanı
Eka Kutateladze, Zarya Vostoka gazetesi, Tiflis,11.08.1990
-Devamı var-
