Menekşe SAHANLI
Ahıska ağzının özellikleriyle Kuzeydoğu Anadolu Bölgesinin ortak kültür ve dil özelliklerini ortaya koymak için Ahıskalılar arasında eskiden beri yaygın olan kişi adlarını tespit etmek ilginç bir konu olsa gerektir.
Biz bu mütevazı çalışmamızda, Ahıskalılarda yaygın olan kişi adlarını ele aldık. Anadolu’da sık görülen Abdullah, Osman gibi ortak adlara yer vermedik. Takdir edilir ki bu da -antroponim adıyla- başlı başına bir ilim sahasıdır. Gelecekte bu konuda daha ciddî çalışmalar yapılacağını ümit ederiz.
Ahıska Türkleri arasında kullanılan kişi adları, geleneksel Türk kültürünün izlerini korumakta, aynı zamanda mahallî fonetiğin özelliklerini de yansıtmaktadır. Bu adlardan bazıları arkaik olup bunların çoğu, Anadolu’da artık unutulmak üzeredir. Kür ve Çoruh ırmakları havzasında -Artvin, Ardanuç, Yusufeli, Oltu, Şavşat, Borçka, Ardahan, Posof ve Çıldır gibi yerlerde- bu adların çoğu yaşamaktadır. Zaten bu adı geçen coğrafya ile Ahıska Bölgesi, aynı kültür dokusuna sahiptir.
Ahıska ağzında sıkça rastlanan ve aşağıda sıraladığımız kişi adlarını incelerken şu hususlar dikkati çekmektedir:
1. Çok uzun süren ayrılığa rağmen Ahıskalıların kişi adları yapı, köken, anlam ve söyleniş bakımından Kuzeydoğu Anadolu’daki adlarla mevcut olan ortak özellikleri muhafaza etmiştir.
2. 1944’te Ahıska’dan Orta Asya’ya sürülmüş Ahıskalılar arasında oturdukları Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Rusya gibi ülke ve bölgelerin yerli halklarının kişi adları rağbet görmemiştir (Alimcan, Tahircan, Aybek gibi sadece birkaç Özbekçe ad görülmektedir; Kazak ve Kırgız kişi adlarıysa hemen hiç yoktur).
3. Azerî kişi adlarından, özellikle son zamanlarda yaygınlaşan bazı adlara rağbet edildiği görülmektedir: Eldar, Lale, Elçin, Elnara, Günay, Arzu, Aygün, Samire, Dürdane, Sevda, Sevil, Vüsale, Vagif, Elnur, Firengiz, Çingiz, Terane vb.
4. Sovyet döneminde yaygınlaşan bazı enternasyonal adlara ender de olsa rastlanmaktadır. Elmira, Elvira, Zemfira, Susanna, Lenmar, Ruslan, Roza, Esmira, Flora, Tamilla, Rafik vb.
5. Uzun süre Türkiye’den uzak kalma ve temasların kesilmesi sonucu Cumhuriyet döneminde yaygınlaşan öz Türkçe kişi adları Ahıska Türkleri arasında yok denecek kadar azdır: Erol, Erdal, Özlem, Ece, Berna, Aylin, Batur, Ertuğrul, Çiğdem, Türkan, Hülya, Aydan, Tugay, Olcay, Tunç, Sevim, Pelin, Burcu vb.
Burada verdiğimiz Ahıska adlarıylaYunus Zeyrek’in verdiği Posof’ta kullanılan adlar arasındaki benzerlik hatta genelde aynilik dikkat çekicidir.[1] Bu da normaldir; zira Posof ve Ahıska halkı, birbirinden ayrı düşmüş bir halktır.
Şüphesiz ki aşağıda verdiğimiz adlar üzerinde düşünülecek ve konuşulacak daha birçok husus vardır. Yukarıda belirttiğimiz gibi bu hususlar ilmî çalışmaların konusu olmalı.
Biz şimdilik sınırlı bir çalışmayla toplayabildiğimiz isimleri veriyoruz. Konunun meraklıları, daha başka adlar ve bu adlarla ilgili açıklamaları dergi adresine gönderebilirler.
A. ERKEK ADLARI:
1. Abdurahman
2. Abekir (Ebubekir)
3. Abit
4. Abuzar (Abuzer)
5. Adem (Âdem)
6. Ağabeg
7. Ağali
8. Alibeg
9. Alican
10. Alikram
11. Alim
12. Alimcan
13. Alipaşa
14. Alisaf
15. Alisultan
16. Alişan
17. Aliyar
18. Asim
19. Avaz
20. Aybek
21. Azim
22. Bahadir
23. Bahali
24. Balabeg
25. Battal
26. Bayramali
27. Bedel
28. Bedri
29. Begpaşa
30. Begzede (Beyzade)
31. Behçet
32. Behlül
33. Behram
34. Behri (Bahri)
35. Bekir
36. Beşir
37. Bexşi (Bahşi)
38. Bextiyar (Bahtiyar)
39. Bezgin
40. Bilal
41. Binali
42. Bulut
43. Burhan
44. Cabbar
45. Cabir
46. Camal (Cemal)
47. Camisaf
48. Canali
49. Casim
50. Cavit
51. Cefer (Cafer)
52. Celal
53. Cevri
54. Cezeyir
55. Cihangir
56. Coşğun
57. Cövdet
58. Cumali
59. Davut
60. Demür (Demir)
61. Ebnur (Abinur)
62. Efes (Yafes)
63. Eflet (Eflatun)
64. Efrayim
65. Ehtişam (İhtişam)
66. Elledin (Alaaddin)
67. Ellez
68. Emrulla (Emrullah)
69. Emrümey
70. Emürxan (Emirhan)
71. Enser (Ensar)
72. Eset (Esat)
73. Esger (Asker)
74. Etem (Ethem)
75. Eynulla (Aynullah)
76. Ezel
77. Ezelhan
78. Ezim (Azim)
79. Eziz Aziz)
80. Fazil
81. Fehlül
82. Feremüz (Feramuz)
83. Ferhet (Ferhat)
84. Ferit
85. Ferman
86. Feyaz (Feyyaz)
87. Feyzulla
88. Fezeyir
89. Fezli (Fazlı)
90. Fikri
91. Gazil
92. Gögüş
93. Gülali
94. Gülehmet
95. Gülpaşa
96. Güneş
97. Hafiz
98. Hebeş
99. Hemdulla
100. Hemidiya
101. Heşim (Haşim)
102. Hidayat
103. İbraam (İbrahim)
104. İkram
105. İlimdar
106. İsmihan
107. İsrafil
108. İsvendi (İsfendiyar)
109. İzahar
110. İznulla
111. Kamal (Kemal)
112. Kapdan
113. Kehriman (Kahraman)
114. Ketip (Kâtip)
115. Kıniyaz
116. Kibar
117. Kirman
118. Koçali
119. Köşeli
120. Laçin
121. Letif
122. Letifşah
123. Mayil
124. Mecit
125. Meclis
126. Meclum (Mecnun)
127. Mehdi
128. Mehdixan
129. Meheddin
130. Mehemmet
131. Mehrali
132. Melik
133. Melikşah
134. Memmedağa
135. Merdali
136. Merdan
137. Mevlüt
138. Mihiddin (Muhittin)
139. Minesip (Münasip)
140. Mirza
141. Mislim (Müslim)
142. Mizam (Nizam)
143. Möhübbi (Muhibbi)
144. Muhlis
145. Mukeddim
146. Mülez (Mülâzım)
147. Müref∂ddin
148. Mürtez (Murtaza)
149. Müset
150. Mütelip (Mutallib)
151. Müxtes (Muktesim)
152. Narman (Neriman)
153. Nasir
154. Nebi
155. Necip
156. Nedim
157. Nemet (Nimet)
158. Nesim
159. Nesrulla
160. Nezim (Nazım)
161. Nezir
162. Nezmi (Nazmi)
163. Niday
164. Niyaz
165. Nofil (Nufel)
166. Nuğrişan
167. Nurezim
168. Oroç (Oruç)
169. Paşa
170. Paşali
171. Polat
172. Qedim (Kadim)
173. Qemerşah (Kamerşah)
174. Qesim (Kasım)
175. Qurşum (Kurşun)
176. Raseddin
177. Razim
178. Rehmet
179. Remüz (Ramiz)
180. Resül
181. Rezzan
182. Rızman (Rıdvan)
183. Rüfet (Rifat)
184. Sabir (Sabri)
185. Sadık
186. Salman
187. Sedey
188. Sedreddin
189. Seeddin
190. Selim
191. Selver (Server)
192. Serveddin
193. Seydulla
194. Seyfet
195. Şadi
196. Şadiman
197. Şahan
198. Şahbaz
199. Şahbender,
200. Şahismail
201. Şahkerem
202. Şahm∂rdan
203. Şahmurat
204. Şahset (Şehzade)
205. Şahvelet
206. Şahzede
207. Şehmen
208. Şehri
209. Şekir
210. Şemet (Şahmehmet)
211. Şemseddin
212. Şerif
213. Şevket
214. Şimşek
215. Şirin
216. Şükri
217. Tahir
218. Tahircan
219. Tasin (Tahsin)
220. Taşdemür
221. Taşmemmet
222. Taştan
223. Temel
224. Temindar (Talimdar)
225. Teyfur
226. Toxtasin (Toktasın)
227. Turan
228. Tüfen (Tufan)
229. Urişan (Huruşan)
230. Ülfen (İrfan)
231. Üzeyir
232. Vahit
233. Vasip (Vasıf)
234. Velit
235. Veysal
236. Xalis (Halis)
237. Xalit (Halit)
238. Xeyreddin (Hayrettin)
239. Xurşut (Hurşit)
240. Yarali
241. Yasin
242. Yaşar
243. Yaxşi
244. Yazdan
245. Yediger (Yadigâr)
246. Zabit
247. Zaim
248. Zerali
249. Zeynul
250. Zeyvar
251. Zikrulla
252. Züfer
253. Züfti (Zühtü)
254. Züleli (Zülâli)
B. KADIN ADLARI:
1. Abide
2. Alime
3. Almas (Elmas)
4. Altun (Altın)
5. Anar
6. Arife
7. Asli
8. Aycamal
9. Aygül
10. Bağdagül
11. Bağgül
12. Bahali (Pahalı)
13. Balaxanım
14. Batton (Batın)
15. Bedriya (Bedriye)
16. Bextli (Bahtlı)
17. Bilor (Billur)
18. Camal (Cemal)
19. Cemile
20. Cennet
21. Çaxal (Çağala)
22. Çicek
23. Çimen
24. Destegül
25. Dilara
26. Dilber
27. Dilşat
28. Dona (Döne)
29. Düriya
30. Edelet (Adalet)
31. Esiya (Asiye)
32. Ettibar (İtibar)
33. Ezemet
34. Ezize
35. Fe(y)ime (Fahime)
36. Fehminaz
37. Fikriya
38. Firdes (Firdevs)
39. Firqet (Firkat)
40. Gökçek
41. Gözel
42. Gülara
43. Gülbağ
44. Gülbahar
45. Gülbatton
46. Gülbayaz
47. Gülcamal
48. Gülçöhre
49. Güldene
50. Güldeste
51. Gülem
52. Güler
53. Güleser
54. Gülferiz
55. Gülife
56. Gülistan
57. Gülli
58. Güllizar
59. Gülnar
60. Gülnara
61. Gülnaz
62. Gülperi
63. Gülsenem
64. Gülsere
65. Gülsüm
66. Gülşah
67. Gülşat
68. Gülxan
69. Gülxanım
70. Gülyeter
71. Gülzede
72. Güneş
73. Gürnüş
74. Hafize
75. Havva
76. Hebbeze
77. Hebibe
78. Hecer
79. Hediya
80. Helime
81. Hemide
82. Henife
83. Herdem (Hemdem)
84. Hesibe
85. Hünker (Hünkar)
86. Hüriya
87. Hürizet
88. Hüsniya
89. İpeg
90. İsmet
91. İsminaz
92. Kamile
93. Kebire
94. Kedriya
95. Kendef
(Kand-ab)
96. Ketibe
97. Kirez
98. Lelizar
99. Letife
100. Lütfiya
101. Mafire (Mahfure)
102. Mahire
103. Mahizar
104. Mavigül
105. Maxbule
106. Maygül
107. Medine
108. Mehriban
109. Meleyke
110. Menemşe (Menekşe)
111. Meneş
112. Mermer
113. Mevlüde
114. Minever (Münevver)
115. Mişkinaz
116. Möhöbbet
117. Mötteber (Muteber)
118. Mukaddes
119. Mücever (Mücevher)
120. Mürvet
121. Nadire
122. Nargözel
123. Nargül
124. Narınç
125. Narxanım
126. Nazli
127. Necibe
128. Neime (Naime)
129. Nesibe
130. Nevreste
131. Nezenni (Nazenin)
132. Nezife
133. Nezire
134. Nezmiya
135. Nuriya
136. Palli (Ballı)
137. Pambux (Pamuk)
138. Perişan
139. Qemer (Kamer)
140. Qismet (Kısmet)
141. Qiymet
142. Qüdret
143. Rahile
144. Rahşinaz
145. Raziya
146. Rebiya (Rabiye)
147. Refika
148. Remziya
149. Rey(i)me (Rahime)
150. Rumiya
151. Ruxiya (Rukiye)
152. Rüsxet (Ruhsat)
153. Saçli
154. Safura
155. Saltanat
156. Saniya
157. Satut
158. Sebriya
159. Sedef
160. Sefiya (Safiye)
161. Seher
162. Sekine (Sakine)
163. Selemet
164. Selime
165. Selvi
166. Simizar
167. Sinam (Senem)
168. Sona (Suna)
169. Sultan
170. Sümbül
171. Süreyya
172. Süsen
173. Süsniya
174. Şadiya
175. Şafika (Şefika)
176. Şahsenem
177. Şahsiya
178. Şavkiya (Şevkiye)
179. Şehriban
180. Şeker
181. Şemsiya
182. Şeteret
183. Şöhret
184. Tehmine
185. Tuntul
186. Turunç
187. Tutiya
188. Uğriya
189. Ülviya
190. Ümmixan
191. Vahide
192. Valide
193. Xalide
194. Xalise
195. Xanzede
196. Xasbatton
197. Xasiya
198. Xedice (Hatice)
199. Xeyransa (Hayrunnisa)
200. Xeyriya (Hayriye)
201. Yediger (Yadigâr)
202. Yıldız
203. Yosma
204. Yosma(gül)
205. Zahide
206. Zekiya
207. Zemire (Zamire)
208. Zerife
209. Zeynap
210. Zin(n)et
211. Zöhre
212. Zülbiya
213. Züleyxa
214. Zülfet
[1] Yunus Zeyrek, Posof’un Çizgileri, Ankara, s. —–
